Dit was … Mail Art Turnhout
Voorjaar 2023
Een kunstproject met gedetineerden en vrije burgers. Een terugblik.
Foto: Ray Johnson
In 1943 schoof Ray Johnson, een Amerikaans beeldend kunstenaar, een ansichtkaart door een brievenbus. Dit was niet zomaar een kaart, maar het begin van een kunstbeweging die bekendstaat als mail art, post-kunst.
Kleine werken van verschillende materialen die door een brievenbus passen, en als kunst worden gezien op het moment dat ze verzonden zijn.
Ook wij maakten tijdens de coronapandemie dankbaar gebruik van deze kunstvorm om de creativiteit van gedetineerden te stimuleren en de brug te blijven leggen met de samenleving. Deze manier van kunst maken en uitwisselen benut nog altijd veel mogelijkheden. Na eerdere edities in Hasselt, Vorst en Hoogstraten was het nu de beurt aan de gevangenis van Turnhout om een Mail Art-project te realiseren.
Kunst via briefwisseling?!
Hoe werkt dat precies? Ieder kunstwerk bestaat uit een kaartje dat is opgedeeld in vier vakjes. Elk kaartje heeft een ander thema, zoals vriendschap, vrijheid, kracht of geborgenheid. Het is aan de deelnemers om telkens 1 vakje artistiek te bewerken. Je kan o.a. tekenen, schilderen, een collage maken, … laat je fantasie de vrije loop! Het kunstwerk moet in het vakje passen en moet je kunnen terugsturen in een enveloppe. Nadat je het kunstwerk hebt teruggestuurd mag je via de post een volgend kunstwerk, met een ander thema verwachten.
26 burgers en 21 gedetineerden maakten en wisselden kunst uit via briefwisseling. De deelnemers mochten naar hartenlust – maar binnen de grenzen van een postkaart – tekenen, schilderen of een collage maken rond thema’s zoals vrijheid, familie, kracht of vriendschap.
Half mei vond een kleine expo van de resultaten en een ontmoetingsmoment plaats. De deelnemers kwamen samen om elkaars kunstwerken te bewonderen en uit te wisselen over hun ervaringen.
Cultuur- en sportfunctionaris voor De Rode Antraciet Lotte Gijbels ging in gesprek met twee van hen, 1 burger en 1 gedetineerde, en kwam terug met enkele mooie (anonieme) getuigenissen.
Verwondering en verbinding
“Dat ik de flyer van Mail Art kreeg via een dorpsgenoot was heel verrassend. Ik was volgens haar de geknipte persoon om deel te nemen. Ik vond het zonder enige twijfel een uitdagend project. Cultuur en creativiteit zijn een basis van wezenlijkheid en identiteit. Het is ook een mensenrecht en onontbeerlijk in onze onrustige moderne maatschappij van cultuurpessimisme. De gevangenis is een beetje de spiegel van onze wereld. Voor mij een extra motivatie om mee een verbinding te creëren tussen insiders en outsiders.
Ik vond inspiratie in het gegeven van een geïsoleerd leven: welke emoties primeren dan? Het thema familie sprak mij het meest aan. Als mama en moeke van 10 kinderen en 5 kleinkinderen betreft het mijn diepste, meest waardevolle rijkdom.
Niemand van mijn gezin of vriendenkring deed vingerwijzende uitspraken over mijn deelname. En dat vind ik mooi! Zo merkte ik dat een project als Mail Art empathie en affectie kan teweegbrengen. Met kunst en creativiteit kan je dichter bij de werkelijke persoonlijkheid van de mens komen. Het is een expressievorm om gevoeligheid en schoonheid te laten aanvoelen en te ontdekken.
Alle deelnemers gaven mij een gevoel van verwondering. Het was een leerrijke, hartverwarmende ontmoeting. En dit in de gevangenis en buiten het ‘officiële’ media- of kunstcircuit. Deze ervaring zit voor heel mijn verdere leven vastgelijmd in mijn hart!”
(deelnemer buiten de gevangenis)
Ontmoeting & inspiratie
“Dit project was echt gewoon voor mezelf. Ik was blij dat ik op mijn cel met iets kon bezig zijn, dat ik iets met mijn handen kon doen. We zitten 23 uur op cel, dus we hebben veel tijd.
Ik heb geen ervaring met kunst. Vroeger op school heb ik wat getekend. Als ik naar iets kijk, dan kan ik een goede kopie tekenen. In mijn hoofd ziet het er vaak wel anders uit. Het is soms moeilijk om het op papier te krijgen.
Met mijn celgenoot praatte ik over mijn deelname en hij hielp mij soms om inspiratie te vinden of dacht mee na over een tekening.
Het was fijn om mensen van buiten te ontmoeten. Ik vroeg me wel af of het jonge meisje of de andere mensen niet bang zijn om te komen. Want ze zien vaak dingen in films over gevangenissen, terwijl de realiteit toch anders is. Maar ze hadden ‘courage’. Ze steunden ons en gingen heel fijn met ons in gesprek.
Ik was precies even niet in de gevangenis. Er was muziek, fijne gesprekken, een leuke sfeer. En het ging eens over iets anders dan advocaten of politie.”
(deelnemer binnen de gevangenis)
Na de ontmoeting vatte een van de deelnemers het project samen in deze cartoon.
(c) Gie Campo
Initiatief
Mailart - Turnhout was een initiatief van De Rode Antraciet, CAW De Kempen, Moderator vzw en Avansa Kempen en de Gevangenis Turnhout, in het kader van het project DIALOOG.
